Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 86: Câu cảm thán

 CÂU CẢM THÁN
 1 Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
 a. Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng 
 I. Đặc điểm hình có thể làm liều như ai hết... Một người như thế 
 thức và chức năng: ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!... 
 1. Ví dụ: Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không 
 muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... Con 
 a. Câu cảm thán: người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư 
 Vd a. Hỡi ơi lão Hạc ! để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một 
 thêm đáng buồn... (Nam Cao, Lão Hạc)
 Vd b. Than ôi ! b. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
 Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
 Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
 Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
 Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
 Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đặc điểm hình thức Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
 Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, 
nào cho ta biết đó là Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
câu cảm thán? Than ôi! Thời oanh liệt nay còn3 đâu?
 (Thế Lữ, Nhớ rừng) Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
Em hãy đặt một câu cảm thán cho mỗi bức tranh dưới đây:
 Hình 1 Hình 2
 Chao ôi! Mặt trời mọc 
 Ôi! Quà nhiều quá!
 trên biển thật đẹp. 5 Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
 Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay 
 trình bày kết quả giải một bài toán,  
 không dùng câu cảm thán. Vì:
- Ngôn ngữ trong đơn từ, biên bản, hợp đồng  sử dụng ngôn ngữ 
của văn bản hành chính – công vụ cần ngắn gọn, rõ ràng, theo mẫu 
 không có cảm xúc.
- Ngôn ngữ để trình bày kết quả giải một bài toán là ngôn ngữ trong 
văn bản khoa học nên không thích hợp với việc sử dụng những yếu 
tố ngôn ngữ bộc lộ cảm xúc.
 Như vậy, câu cảm thán thường được 
 sử dụng trong những hoàn cảnh 
 nào?
 7 Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
 I. Đặc điểm hình 
 thức và chức năng:
1. Ví dụ: Câu cảm thán, câu trần thuật, câu 
a. Câu cảm thán: cầu khiến, câu nghi vấn đều có thể 
b. Đặc điểm hình thức: bộc lộ cảm xúc, em thấy có gì khác 
c. Chức năng: trong việc biểu lộ tình cảm ở câu cảm 
-Bộc lộ trực tiếp cảm xúc thán và những kiểu câu khác?
d. Công dụng: - Câu cảm thán: tình cảm biểu lộ 
-Xuất hiện chủ yếu trong 
 trực tiếp. 
văn chương và trong 
 - Các kiểu câu khác: tình cảm biểu 
ngôn ngữ nói hằng ngày.
 lộ gián tiếp. 
2. Ghi nhớ: SGK / 44
 Qua việc tìm hiểu trên, em 
 hiểu thế nào là câu cảm thán?
 9 *Lưu ý: 
- Những từ ngữ cảm thán: ôi, than ôi,
hỡi ơi, chao ôi, trời ơi,có thể tự tạo
thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là
một bộ phận biệt lập trong câu và thường
đứng ở đầu câu.
 Ví dụ: 
+ Chao ôi ! Mùa xuân đến rồi. (câu đặc
biệt)
+ Chao ôi, ba tháng hè sao mà dài như
một thế kỉ. (một bộ phận biệt lập trong câu)
 - Những từ: thay, biết bao, xiết bao,
biết chừng nào, ...thì đứng sau những từ
ngữ mà nó bổ nghĩa (làm phụ ngữ).
 Ví dụ: 
+ Mẹ ơi, tình yêu mà mẹ đã dành cho con
thiêng liêng biết bao! (đứng sau tính từ) 11 Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
Bài tập 2 / 44. Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể 
hiện trong những câu sau đây. Có thể sắp xếp những 
câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
a. Ai làm cho bể kia đầy Lời than thở bị áp bức của người 
 Cho ao kia cạn cho gầy cò con? nông dân dưới chế độ phong kiến. 
b. Xanh kia thăm thẳm từng trên Nỗi uất ức, khổ đau của người 
 Vì ai gây dựng cho nên nỗi này? chinh phụ trước nỗi truân 
 chuyên do chiến tranh gây ra.
c. Tôi có chờ đâu, có đợi đâu ; 
 Tâm trạng bế tắc của nhà thơ 
 Đem chi xuân lại gợi thêm sầu. trước cuộc sống (trước CMT8).
d. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi 
biết làm thế nào bây giờ ? 
 Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương của Dế Choắt.
=> Tuy đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc nhưng không13 có câu nào là 
câu cảm thán, vì không có hình thức đặc trưng của loại câu này . Tiết 86. CÂU CẢM THÁN
 I. Đặc điểm hình b. Chức năng:
 thức và chức năng: -Bộc lộ trực tiếp cảm xúc
 1. Ví dụ:
 c. Công dụng:
 Vd a. Hỡi ơi lão Hạc ! -Xuất hiện chủ yếu trong văn 
 Bộc lộ cảm xúc của ông giáo chương và trong ngôn ngữ nói 
 hằng ngày.
 Vd b. Than ôi !
 Lời than tiếc của con hổ 
a. Đặc điểm hình thức:
 -Có từ cảm thán.
 -Kết thúc bằng dấu 
 chấm than ở cuối câu.
 15