Bài giảng Ngữ Văn 8 - Tác phẩm: Tức nước vỡ bờ (Tiết 8+9)

 1930 
 - 
1945 Tiến trình bài học: 3 bước
Bước 1: Đọc, tìm hiểu chung 
Bước 2: Đọc, tìm hiểu chi tiết
Bước 3: Tổng kết I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Ngô Tất Tố (1893 - 1954).
- Quê: Đông Anh, Hà Nội.
- Xuất thân là một nhà nho gốc nông dân.
- Ông là một nhà văn hiện thực xuất sắc 
trước năm 1945, một nhà báo nổi tiếng, 
và là một học giả uyên bác trên nhiều lĩnh 
vực.
- Ông được Nhà nước tặng Giải thưởng 
Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 
1996. I. Tìm hiểu chung:
2. Tác phẩm:
a. Xuất xứ: đoạn trích “Tức nước vỡ 
bờ” trích trong chương XVIII của tác 
phẩm.
b. Thể loại: Tiểu thuyết
c. Đọc - chú thích Tóm tắt
 5 Chị Dậu vùng lên chống trả quyết liệt
 4 Tên Cai Lệ mắng và đánh chị Dậu
 Chị Dậu van xin nhưng tên Cai Lệ chạy 
 3 sầm sập tới trói anh Dậu
 Chị Dậu bưng bát cháo đến cho anh Dậu. Anh 
 2 chưa kịp ăn thì người nhà Lý trưởng ập đến 
 Bà lão hàng xóm ái ngại cho hoàn cảnh của chị Dậu, 
 1 bà cho bát gạo nấu cháo. I. Tìm hiểu chung:
2. Tác phẩm:
a. Xuất xứ: đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” trích 
trong chương XVIII của tác phẩm.
b. Thể loại: Tiểu thuyết
c. Đọc - chú thích (tóm tắt)
d. PTBĐ: Tự sự - Miêu tả
e. Nhan đề: do người biên soạn SGK trước đây 
đặt.
g. Bố cục: 2 phần
- Phần 1: Từ đầu đến “có ngon miệng hay 
không”: chị Dậu ân cần chăm sóc người chồng 
ốm yếu.
- Phần 2: Còn lại: chị Dậu can đảm đương đầu 
với người nhà cai lệ. Một số tác phẩm tiêu biểu của Ngô Tất Tố II. Tìm hiểu chi tiết:
1. Tình thế nhà chị Dậu
2. Nhân vật Cai Lệ và người nhà Lý trưởng
3. Diễn biến tâm lý và hành động của chị Dậu II. Tìm hiểu chi tiết:
1. Tình thế nhà chị Dậu:
 Bối cảnh Làng vào vụ thuế căng thẳng gay gắt nhất.
 + Nghèo nhất nhì trong hạng cùng đinh.
 + Phải bán con, bán chó, bán khoai nhưng vẫn 
 Gia cảnh
 không đủ tiền nộp thuế.
 + Anh Dậu bị đánh gần chết và bị trả về.
 + Nhà không có gì để ăn bà hàng xóm thương 
 tình cho bát cháo.
 Tình thế rất thê thảm, đáng thương, nguy cấp. II. Tìm hiểu chi tiết:
2. Nhân vật Cai Lệ và người nhà Lý trưởng: a. Nhân vật Cai Lệ
 Chức danh
 Bản chất Ngoại hình
 tính cách
 CAI LỆ
 Ngôn ngữ Dụng cụ
 Hành động Chức danh: Cai Lệ là lính phục vụ chuyên đi 
đánh người thúc sưu thuế.
Ngoại hình: gầy như một anh chàng nghiện.
Dụng cụ: roi song, tay thước, dây thừng.
Ngôn ngữ: hách dịch, dọa nạt, liên tục mắng chửi Hành động:
- Sầm sập tiến vào
- Thét bằng giọng khàn khàn
- Trợn mắt giọng hằm hè
- Giật cái thừng chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu
- Bịch vào ngực chị Dậu
- Trói anh Dậu
- Tát vào mặt chị Dậu
- Nhảy vào cạnh anh Dậu
- Ngã chỏng quèo trên mặt đất miệng lảm nhảm
 Tàn bạo không còn một chút tính người. b. Người nhà Lý trưởng:
- Thái độ: mỉa mai
- Hành động: chửi mắng nhưng không dám hành hạ người ốm nặng
- Ngôn ngữ: lóng ngóng
 Là công cụ sai khiến nhưng không hoàn toàn mất hết nhân tính * Nghệ thuật:
- Khắc họa nhân vật sinh động thông qua ngoại hình, hành động, ngôn ngữ.
- Dùng nhiều động từ, từ láy để gợi hình.
* Tóm lại: Cai Lệ và người nhà Lý trưởng là đại diện cho tầng lớp tay sai và 
phong kiến. II. Tìm hiểu chi tiết:
3. Diễn biến tâm lý hành động của chị Dậu:
a. Chị Dậu lúc chăm sóc chồng:
- Hành động:
+ Nấu cháo, quạt cho cháo nguội
+ Bưng cho chồng ăn và ngồi xem chồng ăn có ngon miệng hay không
- Lời lẽ:
+ Nhẹ nhàng an ủi vỗ về
=> Một người phụ nữ hiền lành yêu thuơng chồng con hết mực. b. Chị Dậu đối đầu với bọn tay sai:
 Hành động, thái độ Lời nói Xưng hô Biểu hiện
 + run run, van xin tha thiết, thái độ + Nhà cháu đã Ông - Cháu Nhẫn nhục chịu 
 nhẹ nhàng túng ... cho cháu đựng
 khất
 + xám mặt, vội vàng đặt con xuống + Khốn nạn! 
 đất, van xin Nhà cháu đã ... 
 xin ông
 + Cháu van ông 
 ... ông tha cho
 + liều mạng cự lại + Chồng tôi đau Ông - Tôi Đấu lý
 ốm ... hành hạ
 + nghiến hai hàm răng + Mày trói ngay Mày - Bà Đấu lực 
 + túm, ấn, dúi chồng bà đi, bà 
 + nhanh như cắt, giằng co vật nhau, cho mày xem
 túm tóc * Nghệ thuật: 
- Xây dựng nhân vật sinh động
- Sử dụng động từ mạnh, từ tượng thanh tượng hình
- Sử dụng những hình ảnh có tính đối lập tăng cấp
* Tóm lại: Chị Dậu là một người phụ nữ mộc mạc hiền lành nhưng không 
yếu đuối, chị có một sức sống và tinh thần mãnh liệt, là hình ảnh điển hình 
của phụ nữ nông dân đương thời. III. Tổng kết:
1. Nội dung:
- Tác giả NTT đã vạch trần bộ mặt tàn ác,bất nhân của thực dân phong 
kiến đương thời ; xã hội ấy đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô 
cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng chống lại. Đoạn trích còn cho 
thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình thương 
yêu vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.
2. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật rõ nét.
- Ngòi bút miêu tả linh hoạt, sống động.
- Ngôn ngữ kể chuyện,miêu tả của tác giả và ngôn ngữ đối thoại của nv 
đặc sắc.